Implementation of “(Re)Contextualizing History Paintings” (SOI-GR-401)

Author: Τσελεπή Σοφία, Δασκάλα

School/Organization: Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Σερρών «Κων. Καραμανλής»

Οι μαθητές/τριες της Στ΄ τάξης βρίσκονται στο ξεκίνημα της εφηβείας τους, σε μία ηλικία κατά την οποία ερχόμενοι σε επαφή με πληροφορίες, που αφορούν σε ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα, τις οποίες ακούν στις τηλεοράσεις, διαβάζουν στο διαδίκτυο, προσλαμβάνουν από επισκέψεις σε πραγματικά ή ψηφιακά μουσεία και πινακοθήκες, παρατηρούν, προβληματίζονται, αναρωτιούνται και αναζητούν απαντήσεις. Οι ιστορικές γνώσεις που έχουν αποκτήσει κατά τη σχολική τους εκπαίδευση φτάνουν μέχρι τα Βυζαντινά χρόνια. Φέτος στη Στ΄ τάξη καλούνται να γνωρίσουν τη Νεότερη Ιστορία. Επομένως σκεφτήκαμε να ασχοληθούμε με  γεγονότα της Ελληνικής ιστορίας των νεότερων χρόνων μέσα από τους πίνακες ζωγραφικής, μία ενασχόληση πιο δημιουργική και ευχάριστη για τους/τις μαθητές/τριες εμπλουτίζοντας έτσι μεθοδολογικά και διαθεματικά το μάθημα της ιστορίας.

Οι πίνακες μάς μαθαίνουν ιστορία 

Το σενάριο αυτό  έχει ως θέμα του την ιστορία της ελληνικής επανάστασης του 1821 και υλοποιήθηκε στα πλαίσια των μαθημάτων της γλώσσας, της ιστορίας, των εικαστικών και των ΤΠΕ από 16 μαθητές και μαθήτριες, ηλικίας 12 χρονών, της Στ΄ τάξης του Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Σερρών. Σκοπός του σεναρίου αυτού είναι να εμπλουτίσουν οι μαθητές/τριες τις γνώσεις τους για την ελληνική επανάσταση του 1821 με έναν ευχάριστο  και δημιουργικό τρόπο. Οι μαθητές ήταν εξοικειωμένοι με τις τέχνες και την ψηφιακή κληρονομιά, καθώς είχε προηγηθεί η υλοποίηση ενός project με θέμα την Κύπρο, στη διάρκεια του οποίου είχαν ασχοληθεί με θέματα ιστορικά μέσα από πίνακες ζωγραφικής.  Στο σενάριο αυτό επιλέξαμε να αξιοποιήσουμε την ευρωπαϊκή πύλη της europeana  και άλλες πηγές, συλλέγοντας ψηφιακό υλικό από πίνακες που αφορούν στο θέμα μας.  Για την επεξεργασία του υλικού αξιοποιήσαμε διάφορες τεχνικές, όπως την ιδεοθύελλα (Brainstorming), τον έντεχνο συλλογισμό (Artful Thinking), την ιστορική γραμμή, την ψηφιακή αφήγηση και τις εικαστικές τέχνες.

Ταξιδεύοντας με πίνακες ζωγραφικής

Εισαγωγή: Προετοιμασία για το ταξίδι (15΄)

Αρχικά, πριν το ταξίδι ξεκινήσει, δίνεται το ερέθισμα, με διερευνητικές ερωτήσεις που αφορούν στις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών/τριών και συνδέουν την παλιότερη γνώση με τη νέα, όπως: 

«Μέχρι ποια ιστορική περίοδο έχετε διδαχτεί ιστορία; Τι έγινε στη συνέχεια μέχρι τα σημερινά χρόνια, επαναστάσεις ή πόλεμοι; Ποια επανάσταση έκαναν οι Έλληνες; Αναφέρετε φράσεις, λέξεις, έννοιες σχετικά». Οι μαθητές/τριες εκφράζουν τις απόψεις τους συμπληρώνοντας τα συννεφάκια μιας ιδεοθύελλας (Brainstorming) σε ένα μεγάλο χρωματιστό χαρτόνι ως μια καλλιτεχνική σύνθεση κολάζ κι έπειτα δίνεται ένα κοινός σύνδεσμος στο jamboard της google όπου αναρτούν ψηφιακά τις ιδέες τους. Οι  μαθητές/τριες δημιουργούν ένα εικαστικό και ένα ψηφιακό Brainstorming. Δείτε εδώ τις εικόνες. 

1^η Δραστηριότητα: Σαλπάρουμε για τη γνώση (90΄)

Οι 16 μαθητές/τριες εργάζονται ανά ομάδες πάνω σε ένα διαφορετικό γεγονός της ιστορίας της επανάστασης του 1821 μέσα από αντίστοιχα θέματα που απεικονίζονται σε πίνακες ζωγραφικής. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να επεξεργαστεί και να συμπληρώσει το αντίστοιχο φύλλο εργασίας στο οποίο υπάρχει ένας πίνακας ζωγραφικής και οδηγίες ενασχόλησης με βάση συγκεκριμένες τεχνικές της Παλέτας σκέψης του ζωγράφου που περιλαμβάνονται στη μέθοδο του έντεχνου συλλογισμού. Οι πίνακες προέρχονται από την ψηφιακή πύλη  της Europeana, την Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλ. Σούτσου και την Wikipedia. 

• Φύλλο εργασίας 1: «Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διασχίζει τον ποταμό Προύθο στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες», πίνακας του Πέτερ φον Ες, 19^ος αιώνας, στη Στοά του Μονάχου, Κοινό κτήμα. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης περνά τον Προύθο ποταμό και ξεκινά την επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Για την επεξεργασία του πίνακα αυτού αξιοποιείται η τεχνική του Artful Thinking/Thinking Palette/ Questioning & Investigating/ See / Think / Wonder
• Φύλλο εργασίας 2: Ο Επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη Σημαία της Επανάστασης, πίνακας  του Θεόδωρου Βρυζάκη (1865), Ελλάδα, κοινό κτήμα, από © 2023 Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου. Για την επεξεργασία του πίνακα αυτού αξιοποιείται η τεχνική του Artful Thinking/Thinking Palette/ Looking: Ten Times Two
• Φύλλο εργασίας 3: Η μάχη στα Δερβενάκια (The greek victory in Dervenakia, 1822) του Θεόδωρου Βρυζάκη (1860), Ελλάδα, κοινό κτήμα, από ©Αργολική Αρχειακή βιβλιοθήκη. Για την επεξεργασία του πίνακα αυτού αξιοποιείται η τεχνική του Artful Thinking/Thinking Palette/ Creative Questions
• Φύλλο εργασίας 4: Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι του Θεόδωρου Βρυζάκη (1861), κοινό κτήμα, από ©Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλέξανδρου Τσούτσου. Για την επεξεργασία του πίνακα αυτού αξιοποιείται η τεχνική του Artful Thinking/Thinking Palette/ Step Inside
• Φύλλο εργασίας 5: Τοπογραφική Ευρώπη, χάρτης που δείχνει τα κράτη που είχαν εκπονήσει μεγάλους χάρτες της επικράτειάς τους και τις κλίμακες αυτών των χαρτών από C. Maunoir, (1872), κοινό κτήμα, Χωρίς πνευματικά δικαιώματα, Γαλλία, από Εθνική βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Για την επεξεργασία του πίνακα αυτού αξιοποιείται η τεχνική του Artful Thinking/Thinking Palette/ Connect Extend Challenge. Στον χάρτη αυτόν υπάρχει η Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος και φαίνονται τα σύνορά της. Οι μαθητές/τριες συμπληρώνουν τα φύλλα εργασίας μελετώντας τους πίνακες και τις εικόνες ανατρέχοντας σε πηγές (σχολικό βιβλίο ή διαδίκτυο) κι έπειτα παρουσιάζουν τις εργασίες τους στην τάξη.

 2^η Δραστηριότητα: Στάσεις σε σταθμούς πάνω στην ιστορική γραμμή (45΄)

Στο στάδιο αυτό οι μαθητές/τριες στην ολομέλεια της τάξης να συμπληρώσουν μια ιστορική γραμμή στο padlet, συμπληρώνοντας λίγες πληροφορίες για σημαντικά γεγονότα της επανάστασης και τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. 

 3^η Δραστηριότητα: Ημερολόγιο του ταξιδιού μας – Απολογισμός: τι έμαθα (45΄)

Οι μαθητές/τριες δημιουργούν το δικό τους ψηφιακό βιβλίο με τη χρήση της ψηφιακής αφήγησης στο story jumper. Αρχικά ετοιμάζουν τα κείμενά τους και επιλέγουν τις εικόνες που θα χρησιμοποιήσουν κι έπειτα δημιουργούν το ψηφιακό βιβλίο και ηχογραφούν την αφήγηση. Δημιουργούν ένα ψηφιακό βιβλίο στα ελληνικά και ένα ψηφιακό βιβλίο στα αγγλικά.

4^η Δραστηριότητα αξιολόγησης: Εντυπώσεις του ταξιδιού (10΄)

Στο στάδιο αυτό οι μαθητές/τριες καλούνται να αναλογιστούν επί της διαδικασίας, να αξιολογήσουν το πώς ήταν αυτό το ταξίδι, τι αποκόμισαν, πώς ένιωσαν με μια ψηφιακή ρουμπρίκα προσαρμοσμένη σε φόρμα της google.

Επιτεύγματα μαθητών/τριών από το ταξίδι αυτό

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του σεναρίου αυτού οι μαθητές/τριες συμμετείχαν με ενεργό ενδιαφέρον και διάθεση να αποδώσουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Συνεργάζονταν αρμονικά μέσα στην ομάδα και απόλαυσαν τη διαδικασία.

Με το τέλος του σεναρίου οι μαθητές/τριες πέτυχαν να αναγνωρίζουν με μια ματιά πίνακες και να αναφέρονται στο γεγονός που αυτοί απεικονίζουν. Εμβάθυναν στη γνώση των ιστορικών γεγονότων, προσεγγίζοντάς τα διερευνητικά με βάση νοητικούς συλλογισμούς και αναζήτηση σχέσεων, συνδέσεων και επεκτάσεων. Απόλαυσαν το ταξίδι πλοήγησης στο διαδίκτυο και στην πύλη της Europeana και τέλος ανέπτυξαν ψηφιακές και καλλιτεχνικές δεξιότητες. Η γνώση ήταν για αυτούς/ές ένα ευχάριστο ταξίδι.

Τα οφέλη για τον εκπαιδευτικό

Τόσο κατά τη δημιουργία του σεναρίου αυτού όσο και κατά την υλοποίηση υπήρξαν οφέλη όχι μόνο για τους/τις μαθητές/τριες αλλά και για την εκπαιδευτικό. Αρχικά θα μπορούσε να αναφερθεί η απόκτηση γνώσης, εμπειρίας και ευχέρειας  στη χρήση της  Europeana για την αναζήτηση και αξιοποίηση υλικού σχετικού με την ψηφιακή κληρονομιά είναι σημαντική. Τέθηκαν οι βάσεις για  επέκταση σε όλο και μεγαλύτερο εύρος πηγών και υλικού για μελλοντική αξιοποίηση της Europeana. Ήταν ένα όμορφο και δημιουργικό ταξίδι που διευρύνει τη σκέψη και δίνει πολλές δυνατότητες για δημιουργικά σενάρια και εφαρμογές ποικίλης θεματικής και μεθοδολογίας.  

Η επαφή με τη πύλη αυτή συστήνεται ανεπιφύλακτα σε κάθε εκπαιδευτικό που είναι ενεργός και ένθερμος υποστηρικτής της αξιοποίησης της ψηφιακής κληρονομιάς. Για τους πιο άπειρους και διστακτικούς προτείνεται η μελέτη ενός έτοιμου σεναρίου που θα αποτελέσει μεγάλο στήριγμα για μια αρχική επαφή και γνωριμία με την πύλη αυτή. Βοηθητικές είναι επίσης οι κατηγορίες αλλά και τα φίλτρα αναζήτησης για εντοπισμό κατάλληλου υλικού.

Το ψαριανό μοιρολόι by Nikiforos Lytras – National Gallery – Alexandros Soutsos Museum, Greece – Public Domain.https://www.europeana.eu/item/2063620/GRE_280_05

Did you find this story of implementation interesting? Why don’t you read about the related learning scenario? (Re)Contextualizing History Paintings (LS-ME-714) created by Revekka Kefalea

Did you find this story of implementation interesting? You might also like: 

• Digital Heritage Bridge between Past, Present and Future with Digital Storytelling (LS-TR-580) implemented by Arzu KİLİTCİ CALAYIR
• From the 1st to the 4th Industrial Revolution (LS-TR-298) implemented by Zehra Güleniş
• Paris and the French Revolution (LS-EU-233) implemented by François Jourde (σε συνεργασία με Jean-Christophe Jost)

Do you want to discover more stories of implementation? Click here.

CC0 1.0: the featured image used to illustrate this article has been found on Europeana and has been provided by the St. John’s Co-Cathedral Foundation.